Herdenking 4 mei 2024: Door de achter uitspiegel vooruitkijken
Beste mensen, beste inwoners van Molenlanden, hier in Arkel.
Jaarlijks staan we hier met elkaar op deze plek. Elk jaar zijn we 2 minuten stil. De oproep klinkt jaarlijks in de media, jaarlijks nodigen Oranjeverenigingen, 4 mei comités, de gemeente en de rijksoverheid jullie uit om samen te komen. En ik ben blij dat jullie én met jullie vele anderen, gehoor geven aan deze oproep. We komen samen ongeacht je afkomst, leeftijd, geloofsovertuiging, je politieke visie, huidskleur of geaardheid. Hier staan we als dorpelingen. Deze herdenking is wat ons hier samen bindt en verenigt in vrijheid.
Vandaag herdenken we en kijken we terug. We denken terug aan de zovelen, mensen, vrouwen en mannen, jong en oud, soldaten en toevallige voorbijgangers, die in de Tweede Wereldoorlog hun leven gaven. We staan stil bij hen die bijdroegen aan onze vrijheid. Terugkijken doen we, en we kijken ook om ons heen. Oorlog en strijd dringt via de vele schermen en media onze huiskamers binnen. We zien de gevolgen en leven op afstand mee. Dit verkleint de afstand naar wat ons bijna 80 jaar geleden trof. De beelden rakelen herinneringen en verhalen op. Misschien hierdoor vaker onderwerp van gesprek. Met mensen in de omgeving, kinderen of kleinkinderen.
Peter Romijn (emeritus hoogleraar geschiedenis universiteit Amsterdam en voormalig hoofd onderzoek van het NIOD) gebruikt hiervoor het woord ‘herinneringscultuur’ Herinneringscultuur gaat in een samenleving niet alleen om gedeelde kennis over het verleden. Zij is ook een product van ervaringen, herinneringen en emoties. Dit draait allemaal om de vraag hoe mensen zichzelf en hun samenleving willen zien en welke lessen ze daaruit voor de toekomst willen trekken. En dit is denk ik ook een heel relevant perspectief voor deze lokale herdenking.
We herdenken de gevallenen hier en nu. Laten hier onze eigen gedachten over gaan. Gevormd en samengesteld uit wat we hier als uniek persoon over hebben meegekregen. Misschien wel van mensen in onze nabije omgeving. En met al deze ervaringen, herinneringen en emoties kijken we vooruit naar een toekomst vol van hoop. Morgen vieren we de vrijheid. Opnieuw zijn we doordrongen van de noodzaak om de geschiedenis te herdenken, om terug te blikken naar wat gebeurde in de jaren 1940-1945. Ongekende brute machten, immense wreedheid, haat, tegenstellingen, willekeur en geweld in een beschaafde wereld. Toen de wereld uiteindelijk na jaren van strijd, vertwijfeling, moord en doodslag vrede sloot, klonk de oproep: ‘Dit nooit meer.’ Dat durf ik nu hier weer te zeggen, nee ik roep op: ‘Dit nooit meer.’
Wat is daarvan terecht gekomen. In wat voor wereld leven we? Veel mensen die ik spreek, stellen die vraag. Ook nu bemerk ik bezorgdheid, angst en onzekerheid. Het zal toch niet weer …
Jullie volgen ook het nieuws. Er is van alles aan de hand in de wereld en ons land. Juist nu en op deze plaats zeg ik laten we elkaar vasthouden, en terugkijkend vooruit zien.
We willen een wereld van vrede, gerechtigheid. Een land waarin we samenleven. Een dorp waar mensen wonen die heel verschillend zijn in politieke keus, geaardheid, geloof en noem maar op. Maar wel met de diepe overtuiging dat we samen staan. Samen werken aan vrede en veiligheid.
Ook nu denken we aan al die mensen die nu te maken hebben met angst en geweld; die wonen in gebieden waar oorlog is, haat en uitsluiting. De voorbeelden en landen kent u. Zelfs op ons continent, niet eens zo ver van ons vandaan, wordt gevochten; we lijken niets van de geschiedenis te hebben geleerd. Een oorlog ontneemt je de adem. Strijd en geweld raken de samenleving in het hart. Oorlog blijft een samenleving raken, van generatie op generatie. Ook dat is de impact van oorlog, ook als de wapens zijn neergelegd.
Het landelijke thema is door het Nationaal Comité 4 en 5 mei vastgesteld en is: ‘Vrijheid vertelt: opmaat naar 80 jaar vrijheid.’ Volgend jaar herdenken we opnieuw en vieren we 80 jaar vrij-zijn. Inmiddels is er in Molenlanden een comité aan het werk om dat in onze gemeente voor te bereiden. Sluit je daarbij aan en denk daarover mee.
Maar nog meer roep ik opa’s en oma’s , vaders en moeders, leerkrachten en eigenlijk iedereen op om te praten, te vertellen. Vertel wat is gebeurd als je als kind de tweede Wereldoorlog meemaakte. Vertel de verhalen door, die je hoorde van je ouders, familie en op school. Steeds opnieuw worden we opgeroepen om zelf aan vrijheid te werken en concreet te maken: ‘oorlog, wat er gebeurde ‘dat nooit meer.’
Beste mensen daarom staan we hier. Om achteruit te kijken, maar ook in de spiegel. Stel jezelf de vraag: ‘wat doe ik?’ ‘Wat is mijn bijdrage aan de vrijheid? Wat doe ik om tegenstellingen te overbruggen? Om uitsluiting te voorkomen? Wat is mijn rol om geweld, haat of uitsluiting tegen te gaan?’
Laten we vooruitkijken. Er is hoop. Kom in beweging. Met herdenken en gedenken maken we verbinding tussen toen, hier en nu en onze toekomst. Vanuit achteruitkijkspiegel kijken we vooruit.
Juist nu moeten we de ogen niet sluiten. Nu kunnen we herinneren, zodat we niet vergeten waartoe diepe intolerantie en een totaal disrespect voor andersdenkenden kan leiden. Nu bedenken hoe belangrijk vrijheid eigenlijk is.
De 80 jaar geleden vermoorde theoloog Dietrich Bonhoeffer heeft gezegd: ‘Vrijheid ligt niet in verheven gedachten, maar alleen in de daad. Aarzel niet langer; kom in beweging’
Laten we dat doen. Laten we in beweging komen en werken aan onze vrijheid en die van anderen. In Molenlanden, in Arkel. Dat is onze, dat is jouw en mijn opdracht. Zo eren we de gedachtenis aan de velen die vielen voor onze vrijheid.
Dank u wel.
