Jacobskruiskruid - Veelgestelde vragen
Hoe ziet Jacobskruiskruid eruit?
Jakobskruiskruid is een wilde, in de regel tweejarige plant met gele bloempjes. Jakobskruiskruid heeft meestal hoofdjes met een krans van gele straalbloempjes. De plant is tussen de 30 en 90 cm hoog. De stengel is alleen boven het midden vertakt en is meestal rood/paars, soms ook groen. Aan de bovenkant is de stengel donkergroen en glad, de onderkant van de stengel heeft viltachtige haartjes.
De bloemen vormen samen een scherm (tuil) en komen vanuit een rozet aan bladeren (op de grond).
Zijn er kruiden die lijken op Jacobskruiskruid?
Een plant waarmee Jacobskruiskruid vaak verward wordt, is sint-janskruid en boerenwormkruid. Deze planten zijn ook waardevol voor de biodiversiteit en niet giftig.
Laat deze daarom staan!
Die plant heeft eveneens lange stengels en veel gele bloemen, toch kan je makkelijk het verschil zien. De bloemen van sint-janskruid hebben slechts 5 kroonbladeren, die duidelijk breder zijn dan die van Jacobskruiskruid. (zie foto Sint Janskruid en Boerenwormkruid)
Hoe verspreidt Jacobskruiskruid zich?
Jacobskruiskruid kan tussen 50.000 en 200.000 zaden produceren. De plant bloeit in juli en augustus, en de zaadverspreiding vindt vooral in augustus plaats. Op plekken waar gemaaid is, kan de plant opnieuw tot bloei komen en dan ook in september nog zaad dragen. Het zaad wordt vooral (60%) door de wind verspreid. De pluizen waaraan de zaden hangen zie je soms honderden meters door de wind meegevoerd worden. Het zaad zelf is er dan echter al uit. Verreweg het meeste zaad is binnen vijf meter van de plant al uit het pluis verdwenen. Op een afstand van meer dan 25 meter is de zaadverspreiding haast verwaarloosbaar. Jakobskruiskruid kan niet kiemen in dicht en bemest grasland. Ook in minder bemeste omstandigheden met een gesloten graszode vindt nauwelijks kieming plaats.
Waar komt Jacobskruiskruid voor?
Jakobskruiskruid is een plant die echt in Nederland thuishoort. De plant is qua grondsoort weinig kieskeurig, maar doet het extra goed in matig schrale tot schrale graslandvegetaties. De verspreiding door Nederland is algemeen en neemt toe.
Hoe giftig is Jacobskruiskruid?
De giftigheid van Jacobskruiskruid wordt veroorzaakt door pyrrolizidine alkaloïden. Het gif werkt vooral in op de lever, maar ook in mindere mate op de nieren en longen. In een grasland herkennen dieren Jacobskruiskruid en mijden de plant, ze eten het niet. Het probleem ontstaat wanneer Jacobskruiskruid in gedroogde vorm in het hooi komt. De gifstoffen blijven ook in gedroogde vorm onverminderd werkzaam. Jakobskruiskruid is in hooi extra gevaarlijk, omdat de dieren het niet meer herkennen en het dus gewoon eten. Jakobskruiskruid is in het bijzonder giftig voor koeien en paarden. Schapen en geiten zijn veel minder gevoelig voor het gif.
Is Jacobskruiskruid giftig voor de mens?
Jakobskruiskruid vergiftiging vindt plaats via het spijsverteringsysteem. In de plant bevinden de pyrrolizidine alkaloiden zich in hun niet-giftige vorm. Pas als deze stoffen in de spijsvertering terechtkomen worden deze in hun giftige vorm omgezet.
Er is geen wetenschappelijk bewijs dat aantoont dat huidcontact resulteert in het ontstaan van alkaloïden in een giftige vorm. Sommige mensen ondervinden wel een allergische reactie na huidcontact met planten uit de Kruiskruidfamilie.
Wat is de waarde van Jacobskruiskruid?
Jakobskruiskruid levert een fraai kleurenbeeld in bermen en graslanden door de mooie gele bloemen. Daarnaast is het een heel waardevolle nectar- en stuifmeelleverancier. Meer dan 150 insecten (Nederlandse soorten) gebruiken Jacobskruiskruid als voedselplant, waaronder 32 soorten bijen, 38 soorten zweefvliegen en 38 soorten vliegen. Ook de helft van alle Nederlandse vlinders (27 soorten) leven van Jakobskruiskruid. Negen van die dagvlinders staan op de Rode Lijst; dit zijn soorten vlinders die kwetsbaar zijn en bedreigd worden.
Jakobskruiskruid is ook voor meer dan 30 soorten de plant die ze gebruiken voor de voortplanting; de larven leven ervan. Van die 30 soorten zijn er zelfs een paar die helemaal op Jakobskruiskruid zijn gespecialiseerd en dus uitsterven als de plant verdwijnt.
De Sint-Jacobsvlinder is hiervan een voorbeeld. De zwart met geel gestreepte rupsen slaan de gifstoffen op in hun lichaam en zijn daarmee oneetbaar voor hun meeste vijanden.
Hoe kun je Jacobskruiskruid bestrijden of voorkomen?
In een goed onderhouden weiland met een dichte graszode kan Jacobskruiskruid niet kiemen. Voorkom daarom overbegrazing. De open plekken die daardoor ontstaan bieden prima vestigingsmogelijkheden voor de plant! Eigenaren van paarden en koeien kunnen zelf de risico’s voor vergiftiging van hun vee sterk verkleinen door ervoor te zorgen dat Jacobskruiskruid zich niet in hun grasland kan vestigen. In een goed onderhouden weiland met een dichte graszode kan Jacobskruiskruid niet kiemen.
Als het land regelmatig wordt gecontroleerd op de aanwezigheid van de plant en als, waar nodig, de kruiskruid (handmatig, met handschoenen aan) wordt verwijderd, is het risico van vergiftiging van het vee minimaal. Uiteraard is het ook belangrijk dat het hooi dat wordt gevoerd vrij is van Jacobskruiskruid. Een aanbieder van hooi moet garanderen dat er geen Jacobskruiskruid in zit!
Als het om weinig planten gaat, is handmatige verwijdering een goede optie. Als Jacobskruiskruid veel voorkomt, is dit door een ander maaibeheer tegen te gaan. Tweemaal per jaar maaien, waarbij de eerste maaibeurt na half juli is, zorgt dat de plant voor de bloei wordt afgemaaid. De tweede maaibeurt is eind augustus, begin september: dan wordt de hergroei verwijderd. Het Jacobskruiskruid zal dan afnemen en uiteindelijk verdwijnen.
Wat doet de gemeente Molenlanden aan de bestrijding?
In de gemeente Molenlanden proberen we de verspreiding te beperken door 2x per jaar graslanden te maaien en het maaisel af te voeren. In het belang van biodiversiteit laten we Jacobskruiskruid staan waar we weinig maaien (extensief maaibeheer).
Verder informeren we inwoners/dierenhouders over de gevaren van de Jacobskruiskruid en stimuleren hen om maatregelen te nemen op hun eigen terrein. We adviseren de volgende maatregelen:
- Steek Jacobskruiskruidplanten uit en voer dit af als GFT-afval.
- Houd de grasmat gesloten, voorkom overbeweiding.
- Koop gegarandeerd Jacobskruiskruid vrij hooi.
